Yaşanan çeşitli gerginliklerin ardından AB-Türkiye ortamında pozitif gündeme odaklanılarak iş birliğinin ön plana çıkarılması ve ilişkilerin yeniden canlanması yönündeki gelişmeler dikkat çekiyor.
Bu bağlamda her iki tarafın da yararına olacak konulardan biri ekonomik çıkarların daha da canlandırılması ve bunun temel unsuru olan Gümrük Birliği’nde yaşanan sorunların ortadan kaldırılmasına yönelik adımların atılmasıdır.
Türkiye ile AB arasında 1996 yılında yürürlüğe giren Gümrük Birliği, son 28 yılda değişen küresel ticaret uygulamalarıyla ortaya çıkan yeni sorunlar karşısında yetersiz kalıyor.
Karşılıklı yıllık ticaret 200 milyar dolara ulaşsa da Gümrük Birliği’nin günümüz ticaretinin ihtiyaçlarına uyum sağlayacak şekilde hızla güncellenmesi gerekiyor.
Her iki taraf da bu durumun farkında ancak son yıllarda bağlantılarda yaşanan gerginlikler, AB tarafının bu alanda somut adım atamamasıyla sonuçlandı.
Özellikle Türkiye’deki seçim sürecinin sona ermesi ve başta Rusya-Ukrayna savaşı olmak üzere küresel zorluklar Türkiye’nin kritik rolünü bir kez daha teyit etti ve karşılıklı diplomatik adımlar Türkiye-AB ilişkilerinin geleceği konusunda daha iyimser bir ortamın oluşmasına yol açtı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, konuya ilişkin son açıklamasında, “Avrupa Birliği ile ticaretimize yeni bir boyut kazandırmak amacıyla Gümrük Birliği’nin güncellenmesi yönündeki çabalarımızı yoğunlaştıracağız.”
AB’DEN ÜST DÜZEY ZİYARET
AB’nin Komşuluk ve Genişlemeden Sorumlu Komisyon Üyesi Oliver Varhelyi’nin bu hafta Ankara’ya yaptığı ziyaret, AB’nin önemli bir ortak ve aday ülke olan Türkiye ile ilişkilerini ilerletme çabalarını yoğunlaştırma amacını somutlaştırdı.
Varhelyi, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Ticaret Bakanı Ömer Bolat, Enerji ve Doğal Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır ve Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Mahinur Özdemir Göktaş ile görüşmelerde bulundu.
Türkiye ile Gümrük Birliği, pazara erişim ve vize kolaylığı alanlarında ilerlemeye hazır olduklarını belirten Varhelyi, bu bahisler konusunda oldukça iyimserlerin olduğuna dikkat çekti.
İSTİKRAR GELİŞİYOR
İlişkilerde hızlı ilerleme kaydedilebilecek alanları Gümrük Birliği, pazarlara erişim, enerji, teknoloji ve gıda olarak sıralayan Varhelyi, yıl sonuna kadar bu alanlarda somut olumlu adımlar atılabileceğine dikkat çekti.
Ticaret Bakanı Bolat ile yaptığı görüşmeyi sosyal medya hesabından paylaşan Varhelyi, “Türkiye, AB’nin 6’ncı büyük ticaret ortağıdır. Gümrük Birliği’nin güncellenmesi dikkate alındığında, ticari sıkıntıların hızla üstesinden gelme konusunda daha fazla ilerleme kaydetmeye kararlıyız.”mesajınızı paylaştık.
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan da Varhelyi ile yaptıkları görüşmede Gümrük Birliği konusunda ne gibi somut adımlar atılabileceğini konuştuklarını, Gümrük Birliği güncellemesine ilişkin müzakerelerin bir an önce başlaması konusunda mutabakata vardıklarını, önümüzdeki hafta heyetlerin prestijli bir şekilde bir araya geleceğini ve çalışmaların hız kazanacağını söyledi.
TEKNİK DÜZEYDE ÇALIŞMALAR BAŞLIYOR
Ticaret Bakanı Bolat, Varhelyi ile yaptığı görüşmede, “Toplantıda ortak tartışma konularımızı, AB ile yeşil dönüşüm başta olmak üzere ortak projelerimizi ve bu alanlarda AB ile finansman konusunda iş birliğimizi görüşerek Gümrük Birliği’nin güncellenme sürecine ilişkin müzakereleri başlattık. Ekim ayında Ticaret çalışma grubu toplantılarında teknik düzeyde çalışmalar başlayacak. Türkiye Türkiye’nin en büyük ticaret ortağı olan AB ile ticari ve ekonomik iş birliğini karşılıklı adımlarla çok daha yüksek seviyelere taşıyacağız.”açıklamayı yaptı.
GÜMRÜK BİRLİĞİ HAKKINDA
AB ile Türkiye arasında malların serbest dolaşımını ve ortak dış tarife uygulamasını düzenleyen Gümrük Birliği’nin kapsamı halihazırda işlenmiş tarım ürünleri de dahil olmak üzere sanayi ürünleriyle sınırlıdır.
Gümrük Birliği ile Türkiye ile AB arasındaki sanayi ürünleri ticaretinde gümrük vergileri, miktar kısıtlamaları ve eşdeğer tedbirler ortadan kaldırıldı. Böylece Türkiye, AB’nin üçüncü ülkeler için belirlediği ortak gümrük tarifesini uygulamaya koydu.
SORUNLAR
Gümrük Birliği Türkiye’ye birçok ekonomik kazanım sağlamış olsa da köhne yapısında birçok sorun bulunmaktadır. Türkiye’nin AB’nin üçüncü ülkelerle yaptığı serbest ticaret anlaşmalarına doğrudan taraf olmaması, Türkiye’den gelen araçlara uygulanan arazi kotaları ve Türkiye’nin Gümrük Birliği’nin işleyişine ilişkin istişare ve karar alma mekanizmalarına yeterli katılımının olmaması ortadadır. en önemli sorunlardandır.
Dünya ticaretinde yeni uygulamalar karşısında ortaya çıkan sorunların ortadan kaldırılması için Gümrük Birliği’nin hızlı bir şekilde güncellenmesi önemlidir. Gümrük Birliği’nin kapsamının kamu alımları, hizmetler ve tarım sektörlerini de kapsayacak şekilde genişletilmesi ikili ticaretin artırılması açısından önem taşıyor.
Gümrük Birliği vesilesiyle AB’nin ticaret anlaşmalarında ve üçüncü ülkelerle yapılan ticaret anlaşmalarında alınan kararlar Türkiye’yi doğrudan etkilemektedir. Buna rağmen müzakerelerde Türkiye’nin ticaret anlaşmalarının masada olmaması sorunlara neden oluyor.
Gümrük Birliği’ndeki yapısal sorunların bir kısmı Türkiye’nin AB üyesi olmaması ve masada olmamasından kaynaklanıyor.
Türkiye, sorunların ve yüklerin bir an önce ortadan kaldırılması için Gümrük Birliği ile yoğun görüşmeler yapıyor. Yıllık yaklaşık 200 milyar dolar olan ikili ticaretin daha da artması için mevcut Gümrük Birliği’nin hızla güncellenmesi gerekiyor.
Güncellemeye ilişkin çalışmalar 2014 yılında başlatıldı ve müzakerelerin 2017 yılında başlaması bekleniyordu ancak AB tarafı bu konuda somut bir adım atmadı.
Gümrük Birliği’nin güncellenmesine ilişkin resmi müzakerelerin AB Komisyonu’nun Konsey’den yetki almasının ardından başlaması gerekiyor. Ancak üye ülkelerden oluşan AB Yönetim Kurulu bu konuda herhangi bir adım atmış değil.
Bu konuda somut adımlar atılabilmesi için tüm AB üyesi ülkelerin onayı gerekiyor.
Daha önce Almanya ve Hollanda bu alanda çeşitli vesilelerle direnmişti. Ancak bu ülkelerin son dönemde konuya ilişkin olumsuz bir açıklama yapmamış olmaları da bir beyandır.
Şu ana kadar siyasi nedenlerle alınmayan Gümrük Birliği güncelleme müzakerelerinin gidişatında Yunanistan ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) ile ilişkilerin belirleyici olması bekleniyor.
Türkiye-AB ilişkilerinde son dönemde yaşanan olumlu gelişmelerin karşılıklı ekonomik faydaları olmakla birlikte, bunun Gümrük Birliği güncelleme sürecine de katkı sağlaması bekleniyor.
